We maken aannames. Altijd!

Hoe vaak vul jij iets in voor een ander, zonder dat je het doorhebt? In deze blog lees je hoe aannames ons helpen én beperken en wat je kunt doen om ruimte te maken voor echt contact.

“Stay curious. You might be wrong.”
– Attributed to Kathryn Schulz

We doen het allemaal...

We zien iemand lopen met afgewende blik en denken: 'Die wil vast geen contact.'
Een cliënt zegt een afspraak af: 'Hij is niet gemotiveerd.'
Een buurvrouw reageert kortaf: 'Ze mag me niet.'

Zonder het te merken, maken we aannames. De hele dag door. We trekken conclusies, vullen in, denken te weten wat de ander bedoelt. Dat is heel menselijk – we doen het allemaal. Sterker nog: ons brein is erop gebouwd. Maar juist als we werken met mensen, of ons eigen netwerk willen versterken, kunnen deze aannames ons flink in de weg zitten.

Wat neem jij aan zonder dat je het merkt?

Een aanname is een gedachte of conclusie die we trekken zonder bewust na te gaan of het klopt. Het is een soort mentale snelkoppeling. Handig, want we kunnen niet alles voortdurend analyseren. Maar: hoe sneller we invullen, hoe groter de kans dat we ernaast zitten. En dan worden aannames obstakels in het contact, in vertrouwen en in samenwerking.

Wat zijn overtuigingen dan?

Naast aannames zijn er overtuigingen – diepere ideeën over hoe de wereld werkt. Ze zijn ontstaan door opvoeding, ervaringen, cultuur. Denk aan:

• "Je moet je eigen boontjes doppen."
• "Hulp vragen is zwak."
• "Als iemand echt wil, dan lukt het ook."

Deze overtuigingen sturen ons gedrag. Ze geven houvast, maar kunnen ons ook beperken, vooral in sociale relaties. Ze maken dat we ons terugtrekken, geen hulp vragen of anderen geen ruimte geven om ons te steunen.

Aannames in je sociale netwerk: wie sluit je (onbedoeld) buiten?

In contact met anderen zijn aannames extra krachtig. We denken:

• "Mijn buurman heeft het al druk genoeg."
• "Zij wil vast geen koffie met mij drinken."
• "Hij zal mij niet kunnen helpen."

En dus zeggen we niets. We vragen niets. We zoeken geen contact.
Zonder dat we het doorhebben, nemen we afstand. Zo ontstaan er stiltes, gemiste kansen – en soms gevoelens van eenzaamheid – terwijl er in werkelijkheid vaak méér mensen om ons heen zijn dan we denken.

 Wat zegt de wetenschap?

Psycholoog Daniel Kahneman (2011) beschrijft hoe we grotendeels vertrouwen op ons snelle, automatische denkproces. In een fractie van een seconde schatten we situaties en mensen in – inclusief aannames.
Aaron Beck (1976) laat zien dat overtuigingen voortkomen uit mentale schema’s die bepalen hoe we nieuwe informatie interpreteren. Als jij diep vanbinnen gelooft: "Ik ben tot last", dan zul je geen hulp vragen – ook al zijn er mensen die jou wél willen steunen.

Bij mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) spelen impliciete aannames een grote rol: "Dat begrijpt hij toch niet." of "Laat dat maar aan de begeleider over." Daardoor krijgen zij minder ruimte om zelf relaties aan te gaan – terwijl juist daar vaak behoefte aan is.

Onder stress en in cultuur: aannames worden sterker

We maken niet altijd op dezelfde manier aannames. Onder stress oordelen we sneller, vallen we terug op vaste patronen en zoeken we veiligheid in het bekende – ook in sociaal gedrag.

Ook cultuur speelt een rol. In een samenleving waar zelfredzaamheid als norm geldt, zijn we sneller geneigd te denken: "Iedereen moet het zelf kunnen." Zulke overtuigingen sluipen ons handelen binnen, als professional, buur of familielid en kunnen verbinding juist in de weg staan.

Aannames helpen ons óók

Zonder aannames zouden we niet kunnen functioneren. Ze geven overzicht, snelheid, richting. Ze helpen ons de wereld te ordenen.
De uitdaging zit niet in het hebben van aannames – maar in het niet herkennen ervan.

Door je bewust te worden van je aannames, ontstaat ruimte. Ruimte om anders te kijken, opnieuw te luisteren, nieuwe verbindingen aan te gaan.

Het begint bij jou

Aannames horen bij het leven. Ze helpen ons, maar kunnen ons ook beperken.
Door ze te herkennen, ontstaat er ruimte voor nuance, echt contact en nieuwe verbindingen.
Het begint bij jou. Bij één gedachte. Eén gesprek. Eén open vraag.Het begint allemaal bij jezelf. Bij één gedachte, één gesprek, één open vraag.

Oefenen met minder invullen, meer openheid

Wil je oefenen met minder invullen en meer openheid? Probeer deze suggesties:

• Herken je aanname
  Stel jezelf de vraag: Wat neem ik hier eigenlijk aan? Heb ik dit gecheckt?
• NIVEA: Niet Invullen Voor Een Ander
  Vervang invullen door vragen. Zeg bijvoorbeeld:
  "Ik merk dat ik denk dat jij dit niet fijn vindt – klopt dat eigenlijk?"
• Reflecteer na een gesprek
  Wat dacht je vooraf? Wat bleek waar? Wat verraste je?
• Werk met de MLM-tool
  Door zichtbaar te maken wie er wél is in je netwerk, doorbreek je vaste denkbeelden over wie je kunt benaderen.
• Spreek een intentie uit
  "Ik wil vandaag echt luisteren, zonder direct in te vullen of te reageren." 

Meer oefenen? Kijk dan bij onze DOE’ts.

Bronnen

Kahneman, D. (2011). Thinking, fast and slow. Farrar, Straus and Giroux.

Volgens Kahneman (2011) maken we vrijwel automatisch gebruik van snelle, intuïtieve denkpatronen...

 Beck, A. T. (1976). Cognitive therapy and the emotional disorders. International Universities Press.

Beck (1976) beschrijft hoe overtuigingen als mentale schema’s ons gedrag sturen...

Fiske, S. T., Cuddy, A. J. C., & Glick, P. (2007). Universal dimensions of social cognition: Warmth and competence. Trends in Cognitive Sciences, 11(2), 77–83. https://doi.org/10.1016/j.tics.2006.11.005

Onderzoek van Fiske, Cuddy en Glick (2007) Mensen beoordelen we razendsnel, eerst op hun betrokkenheid en intentie, en daarna pas op hun bekwaamheid of vakkennis.